Każdy słyszał o bitwie pod Somosierrą i szarży polskich szwoleżerów. Ale w naszej historii jest jeszcze jedna szarża, podobnie szaleńcza. a jednak owiana mgła zapomnienia. Ten temat ma to nadrobić.

W 1915 armia austro-węgierska z pomocą niemiecką przeprowadziła szereg operacji zaczepnych. W lecie rusza znad linii Czerniowce-rzeka Prut ofensywa XI Korpusu Austriackiego. W natarciu bierze udział II Brygada Karpacka Legionów Polskich, a wraz z nią Dywizjon Kawalerii Legionów Polskich w składzie 2 i 3 szwadronu. 12 czerwca oddziały Brygady dotarły do granicznej miejscowości Rarańcza. Po wejściu na tereny Rosji przez rzeczkę Rokitną i opanowaniu wsi o tej samej nazwie Polacy natrafiają na zaciekły opór i zostają zatrzymani.
W niedzielę 13 czerwca dywizjon został przesunięty bliżej pozycji zajmowanych przez piechotę. Kawalerzyści zgrupowani w niecce terenowej oczekiwali na rozkazy. O godz. 11 dołączył dowódca dywizjonu rtm. Zbigniew Dunin-Wąsowicz, który z powodu choroby przebywał w szpitalu. Pod jego nieobecność dywizjonem dowodził jego zastępca por. Roman Prawdzic-Włodek. Teraz tuż przed wejściem do walki oddał komendę nominalnemu dowódcy. W południe rtm. Dunin-Wąsowicz został wezwany do sztabu II Brygady gdzie od dowódcy Brygady płk Kuttnera otrzymał rozkaz brzmiący Szarżą zdobyć przedni skraj okopów rosyjskich". Oznaczało to faktycznie wysłanie dywizjonu na pewną śmierć.
Okop, którego rozkaz zdobycia otrzymał rtm. Dunin-Wąsowicz, był bardzo dobrze umocniony i zamaskowany. Przecinał drogę. Osłaniały go kozły hiszpańskie. Na skrzydłach okopu ustawiono karabiny maszynowe, a przed nim wykopano mniejsze rowy strzeleckie, mające ubezpieczać główne stanowiska.
Po komendzie: "Na koń" pierwszy ruszył 2 szwadron a za nim 3. Po przejściu rzeczki Rokitnej dowódca wysłał patrol z zadaniem rozpoznania lasku graniczącego z prawym skrzydłem rosyjskich okopów, jednocześnie rozwinął drugi szwadron (trzeci pozostawił w odwodzie). Od okopów rosyjskich szwadron zakryty był wzniesieniem. Po ocenie sytuacji i określeniu celu szarży , rtm. wydał komendę. Ułani ruszyli. Plutony prowadzili I. wachm. Stanisław Sokołowski, II. wachm. Zygmunt Jagrym-Maleszewski, III. Plut. Jerzy Świdziński, IV. wachm. Bolesław Dunin-Wąsowicz (brat rotmistrza). Pędząc w stronę wzniesienia przejeżdżali przez linię własnej piechoty, która patrzyła na nich z zaskoczeniem i niedowierzaniem. Po drugiej stronie wzniesienia ciągnęły się rosyjskie okopy. Rosjanie otworzyli ogień do wyłaniających się w galopie ułanów. W szarży poległ rtm. Dunin-Wąsowicz. Z 63 ułanów szarżującego 2 szwadronu poległo 15, rany odniosło 25, z których czterech zmarło w niewoli. Tylko sześciu dotarło do głównego okopu rosyjskiego. W całym szwadronie zaledwie dwóch wyszło bez szwanku.
W nocy dowództwo rosyjskie nakazało wycofać się swoim żołnierzom. Dzięki temu nazajutrz piechurzy z II Brygady nie musieli ginąć aby zdobyć tę trudną pozycję, a ponieśliby o wiele cięższe straty niż 2 szwadron. Dzięki brawurze ułanów piechota ruszyła rano 14 czerwca za cofającym się przeciwnikiem. Na pobojowisku piechurzy znaleźli ciała poległych. Ta brawurowa szarża rozeszła się szerokim echem zarówno w armii austriackiej jak i w rosyjskiej. Na mszy żałobnej był osobiście dowódca XI Austriackiego Korpusu gen. Korda. Wszystkich poległych pochowano na cmentarzu w Rarańczy .

Na podst. tekstu Kazimierza Józefa Skrzesińskiego pt."Straceńcza szarża" "Polska Zbrojna" nr 34/06
Dodatkowe informacje:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Rokitn%C4%85